Cijfers moet je niet geloven

Presentatie George Möller ter gelegenheid van de dag van de actuaris 2012

Hoewel de economie staat of valt met modellen, waarschuwt Möller zijn publiek door te stellen dat je cijfers niet moet geloven. 'Modellen werken niet, omdat ze van rationeel handelen van de mens uitgaan, de homo economicus. Maar in de crises van 1997 en 2008 is gebleken dat de mens een homo panicus is. Als het fout gaat, hollen mensen alle kanten op. Modellen houden geen rekening met een bankrun. Je kunt via een tegengestelde positie risico's proberen af te dekken, bijvoorbeeld door de aankoop van een aandeel af te dekken met die van een put-optie. Maar in werkelijkheid stapelen de risico's zich op.'

 

Economy as moral science

'Economie heeft geen waarden meer. Het is een loodgietersvak geworden. Noem het mechanica. Je gooit allemaal gegevens in een model en daar rolt een resultaat uit. Dat is waardenvrij. En daardoor waardeloos.

 

Menselijk falen kan namelijk gezien worden als de oorzaak van alle ellende in de financiële wereld. Voor een zelfzuchtige manager of medewerker is niet de maximalisering van het langetermijnsucces van zijn onderneming van belang, maar maximalisering van zijn eigen behoeftes.’ 

 

 Bankiers menen zich alles te kunnen veroorloven zolang er geen regels zijn die dit verbieden. Een verwerpelijke instelling die per direct op de schop moet, betoogt George Möller.

 

Moraliteit binnen de financiële sector 

Dat de moraliteit binnen de financiële sector ver te zoeken is heeft volgens Möller een aantal oorzaken:

 

• Gebrek aan empathie
  De afstand tussen degene die het product maakt en koopt is veel te groot. Een mooi voorbeeld daarvan is securitisatie. Ergens in Amerika worden hypotheken samengevoegd en verkocht als verhandelbare effecten. In Nederland koopt een bankier dit product niet wetende wat de onderliggende waarden zijn en van wie ze afkomstig zijn.
• Abstracte sectorDe financiële sector is erg abstract. Neem nu handelen met voorwetenschap. Je steelt van iemand, maar weet niet van wie. Sterker nog de mensen die bestolen worden hebben er geen weet van en als ze er over lezen voelen ze geen pijn van. Daardoor ontbreekt morele correctie binnen de sector.
• HefboomeffectWaarom je druk maken over een honderdste basispunt. Dat kun je toch wel afdoen als een afrondingsverschil. Niet binnen de bancaire wereld. Neem de vaststelling van de Libor-rente. Contracten van honderdduizenden miljarden zijn hier afhankelijk van. Door dit hefboomeffect maakt een honderdste basispunt wel degelijk wat uit. Het menselijke systeem kan de omvang van dit soort bedragen echter niet aan en dat werkt onverschilligheid en fraude in de hand.

En hoe nu verder

´Regelgeving helpt, maar de crisis in de financiële markten stopt pas als het beest in de mens is bedwongen met een laag van ethiek en zelfbeheersing', betoogt Möller. Daarvoor is nog een lange weg te gaan. Hij stelt onder andere voor om ethiek een verplicht onderdeel te laten zijn van alle economische en businessstudie.´Net zoals dat in de medische sector het geval is. Het mag er niet meer bij hangen als pretvak.´